19.08.2025 Texnologiya
4 dəq
Süni intellektin və maşın öyrənməsinin inkişafı artıq yalnız texnologiya mühitinin deyil, gündəlik həyatımızın da ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Çoxumuz fərqinə varmadan hər gün istifadə etdiyimiz platformalarda bu texnologiyaların nəticələrini yaşayırıq. Netflix-də izlədiyimiz serialdan tutmuş, Spotify-da kəşf etdiyimiz mahnılara, hətta Google-da axtarış edərkən qarşımıza çıxan nəticələrə qədər hər bir detalda maşın öyrənməsinin izləri var. Məsələ yalnız rahatlıq və seçim bolluğu ilə məhdudlaşmır, bu texnologiyalar zövqlərimizi formalaşdırır, informasiyaya çıxışımızı yönləndirir və dünyanı necə qavradığımızı dəyişdirir.
05.08.2025 Texnologiya
4 dəq
Zaman insan təcrübəsinin ayrılmaz hissəsidir. Biz onu ölçür, bölür və idarə etməyə çalışırıq. Lakin XX əsrin əvvəllərində Albert Eynşteynin irəli sürdüyü Nisbilik nəzəriyyəsi zamanın sabit və dəyişməz olmadığını, müşahidəçidən və hərəkət sürətindən asılı olaraq dəyişə biləcəyini sübut etdi. Bu anlayışlardan biri də zamanın ləngiməsi (time dilation) fenomenidir. Bu məqalədə zamanın ləngiməsi anlayışı elmi baxımdan izah olunacaq, real həyatda müşahidə edilən təsirləri və gündəlik texnologiyadakı əksləri araşdırılacaq.
01.08.2025 Texnologiya
15 dəq
Bir çox insan “daxili nitq” (DN) adlandırılan bir növ daxili dil təcrübəsini yaşadıqlarını bildirir. Bu icmal, bu fenomenə olan elmi marağın son dövrlərdə artmasını nəzərdən keçirir. Tədqiqatların ümumi nəticələri DN-in funksional bir dil prosesi olduğunu və onun idrakın müxtəlif sahələrində faydalar təmin edə biləcəyini göstərən nəzəri modeli dəstəkləyir. Son illərdə ortaya çıxan əsas anlayışlardan biri də DN-in müxtəlif subyektiv keyfiyyətlərlə xarakterizə olunan bədənlənmiş bir təcrübə olmasıdır. Bu təcrübə süni sistemlərdə modelləşdirilə bilər və DN-ə dair neyro siqnallar beyin–kompüter interfeysləri sahəsindəki irəliləyişlər sayəsində deşifrə oluna bilər. Gələcək tədqiqatlar üçün əsas çağırışlar arasında DN-in fərdi xüsusiyyətlərinin daha dərindən anlaşılması və DN-in alt növləri üzrə forma-funksiya əlaqələrinin xəritələndirilməsi yer alır.
25.07.2025
Texnologiya
4 dəq
Süni intellektin (Sİ) yaratdığı riskləri qiymətləndirərkən çox vacib bir təhlükəni gözdən qaçırırıq. Tənqidçilər adətən üç əsas təhlükəyə diqqət çəkirlər: iş yerlərinin itirilməsi, qərəz və nəzarət/məxfilik. Sİ-nin dermatoloqlardan tutmuş yük maşını sürücülərinə və marketoloqlara qədər bir çox insanın işini itirməsinə səbəb olacağı deyilir. Tarixi əlaqələrin proqnozlaşdırmaya çevrilərək bərabərsizliyi möhkəmləndirməsi də vurğulanır — məsələn, məhkəmə alqoritmlərinin qaradərili kişilər üçün təkrar cinayət ehtimalını ağdərililərlə müqayisədə daha yüksək göstərməsi. Eyni zamanda, tətbiqlərin insanlar üzərində nəzarətə kömək etdiyi qeyd olunur — məsələn, Amazon-un sürücülərin yoldan baxışını izləməsi.
14.07.2025 Texnologiya
11 dəq
Dünya misli görülməmiş texnoloji sürətlə irəlilədikcə, işin mahiyyəti dərin şəkildə dəyişməkdədir. 2050-ci ilədək “ofis”, “komanda”, “gündəlik işə gedib-gəlmə”, “tapşırıqlar”, “layihələr” kimi anlayışların bəziləri yenidən formalaşa bilər və ya tamamilə köhnəlmiş sayılar, ortalığa isə hələ kəşf edilməmiş qeyri-adi iş üsulları çıxa bilər.
09.07.2025
Texnologiya
5 dəq
İstər tətbiqlərinizi köçürmə yolu ilə (Lift & Shift, Rehost və s.) buluda daşıyaraq, istərsə də artıq buludda yerləşdirilmiş proqram təminatınızın olması fərq etməz. Başlanğıcda bu keçid daha yaxşı miqyaslana bilmə, innovasiya, dayanıqlılıq və maliyyə qənaəti kimi üstünlüklər təqdim etsə də, əsil faydalar tətbiqlərin modernləşdirilməsi zamanı əldə edilir.
04.07.2025
Texnologiya
6 dəq
Süni intellektin sürətli inkişafı həyatımızın bir çox sahəsinə təsir edir. Bu texnoloji inqilabın mərkəzində isə Böyük Dil Modelləri (LLM – Large Language Models) dayanır. Onlar mətnləri başa düşür, suallara cavab verir, kod yazır və hətta orijinal məqalələr yaradır. Bəs bu modellər necə işləyir? Gəlin birlikdə araşdıraq.
18.06.2025 Texnologiya
Avtonom nəqliyyat vasitələri - insan müdaxiləsi olmadan hərəkət edə bilən, süni intellekt və sensor ...
11.06.2025 Texnologiya
4 dəq
Müasir texnologiyalar, xüsusilə sosial media platformaları, saxta xəbərlərin sürətli yayılmasını asanlaşdırır və bu, informasiya müharibəsinin əsas alətlərindən birinə çevrilib. Alqoritmlər, botlar və deepfake texnologiyası vasitəsilə ictimai rəyə təsir göstərmək, siyasi sabitliyi pozmaq mümkündür. Dövlətlər bu vasitələrdən beynəlxalq rəqabət və ictimai manipulyasiya məqsədilə istifadə edir. Eyni zamanda texnologiya, fakt yoxlama alətləri və süni intellekt vasitəsilə bu təhlükələrlə mübarizəyə də imkan verir. Problemin həlli üçün media savadlılığının artırılması və texnoloji platformaların məsuliyyət daşıması vacibdir.
30.05.2025 Texnologiya
4 dəq
Kosmos tədqiqatları müasir dövrdə texnologiya, təhlükəsizlik və iqtisadiyyat sahəsində str...
22.05.2025
Texnologiya
3 dəq
Bulud texnologiyaları, məlumatların internet üzərindən uzaq serverlərdə saxlanmasını və idarə olunma...
Kvant kompüterlər məlumatı klassik bitlər yerinə kvant bitləri – kubitlər ilə emal edən gələcəyin texnologiyasıdır. Kubi...
214
Marsa insan göndərmək ideyası son illərdə kosmos tədqiqatlarının əsas hədəfinə çevrilmişdir. Mars, səthi və şəraiti baxı...
233
STEAM təhsil sistemi elm, texnologiya, mühəndislik, incəsənət və riyaziyyat sahələrinin inteqrasiyasına əsaslanır. Bu ya...
235
Rəqəmsal bankçılıq və maliyyə texnologiyaları (FinTech) ənənəvi maliyyə xidmətlərini texnologiya ilə birləşdirərək daha ...
367
Kibertəhlükələr rəqəmsal dövrdə həm fərdlər, həm də cəmiyyət üçün ciddi təhdid yaradır. Zərərli proqramlar, fişinq və mə...
226
Süni intellekt (AI), iş dünyasında avtomatlaşdırma və məhsuldarlığın artırılması ilə əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb ol...
326
Blokçeyn, məlumatları təhlükəsiz və şəffaf şəkildə saxlayan mərkəzləşdirilməmiş bir texnologiyadır. İlk olaraq kriptoval...
422
Mobil rabitə texnologiyaları daim təkmilləşir və yeni imkanlar açır. 5G texnologiyası bu sahədə inqilabi bir addım hesab...
356
Süni intellekt (SI), səhiyyə sahəsində inqilabi dəyişikliklər yaratmağa başlayıb, xüsusən tibbi görüntüləmə və xəstəlikl...
381
Turizm sektoru ən rəqabətli sahələrdən biri kimi seçilir. Bu gərgin rəqabətdə turizm agentlikləri innovativ texnologiyal...
614
